امروزه چالش و درگیری جدید و مشترک والدین بر سر موضوع وابستگی بیش از حد کودکان به برنامههای تلویزیونی، بازیهای کامپیوتری و گوشیهای هوشمند و از همه مهمتر فضای مجازی است. و از آنجایی که رنگ و لعاب چنین محیطها و سرگرمیهایی نه تنها برای کودکان، بلکه برای جوانان نیز بسیار لذت بخش و وسوسه برانگیز است؛ از این رو والدین در نبرد با این دردسر اغلب ناکام میمانند و موفقیتی در کنترل کودکشان در رابطه با استفاده از این وسایل، و ایجاد محدودیت برای وی، کسب نمی کنند. بنابراین از کنترل آنها کنارهگیری میکنند. اما نکته این جاست که این مسئله تاثیر بسیار چشمگیر و فراگیری بر روند مدیریتی خانواده و نیز تربیتی فرزندان دارد. چنانچه کنترل و مهار نشود و غیر اصولی پیش برود، مشکلات جدی را در دنیای تربیتی کودکان و فرزندان خانواده به همراه خود خواهد داشت. ( بسه دیگه نمیخوای از جلوی تلویزیون بلندشی، نمیخوای اون گوشی رو بزاری کنار، این وسایل تو رو از درس و زندگی انداختن، چشات کور شد بس کن دیگه، دو روز دیگه عینکی میشی، اینقدر نشستی پای این برنامهها چاق شدی پاشو یک فعالیتی بکن، به درسات هم اندازهای که به این اهمیت میدی رسیدگی کن، چه کار کنم از دست تو بچه همش سرت تو گوشیه و...) این جملات و هزاران جملهی مشابه را حداقل یکبار برای فرزندمان استفاده کردهایم؛ تا بلکه او را برای مدتی هر چند کوتاه از فضای مجازی و بازیها و برنامههای تلویزیونی دور کنیم. که خب البته گاهی موفق نبودهایم و با جوابهای سربالا فرزندمان مواجه شدهایم. پس علت و راهکار چیست؟
در حقیقت تا زمانی که سرگرمی جذابی برای کودکتان فراهم نکنید نمیتوانید در مراحل اولیه که وابستگی او به این وسایل و ابزار اراتباطی شدید است؛ موفقیت و پیشرفتی کسب کنید. در ادامه همراه ما باشید تا راه های اصولی درمان این مشکل را برسی کنیم.
برای استفاده از این وسایل محدودیت زمانی اعمال کنید:
هر زمان که فرزندتان خواست با بازیهای رایانهای و یا تلفن همراه و پلی استیشن خود را مشغول کند، تلویزیون تماشا کند و همچنین در فضای مجازی بچرخد؛ بازهی زمانی برای او مشخص کنید و در صورتی که راس زمان مقرر شده، قوانین را رعایت کرد برای او پاداشی در نظر بگیرد. این پاداش و هدیه میتواند تشویق و محبت کلامی باشد یا میتواند درست کردن غذای مورد علاقه و یا هر چیز کوچکی باشد. اما از طرف دیگر چنانچه بد قولی کرد و برای کنار گذاشتن سرگرمی خود دردسر ایجاد کرد، و هیچ تذکری را قبول نکرد و همچنان به کار خود ادامه داد؛ او را با روشهای مناسب تنبیه کنید. این تنبیه نه تنها سختگیرانه، بلکه باید در حد یادآوری به کودک برای خوش قول بودن باشد. همچنین میتوانید در این مواقع بدون ایجاد دعوا و مشکل، بحث کردن و همچنین سرزنش کردن، دستگاه را خاموش کنید و به جای آن سرگرمی دیگری برای او آماده کنید. و اگر با سروصدا و گریه کودک مواجه شدید، در عوض تسلیم شدن، اجازه دهید بیاموزد که با گریه و فریاد زدن و.. نمیتواند حرف و خواستهی خود را عملی کند و توسل به زور و آزار دادن دیگران، راه مناسبی برای رسیدن به مقصود نیست.
اوقات فراغت او را پر کنید:
وابستگی به بازیهای رایانهای و تبلت و پناه آوردن به فضایمجازی، اغلب در کودکانی دیده میشود که بیشر زمان خود را در تنهایی سر میکنند و یا بازی و سرگرمی مفید و جذابی ندارند. و مدام از جانب آنها این جملات را میشنویم که: حوصلهام سر رفت، خسته شدم، چه کار کنم، من تنهام، هیچکی نیست با من بازی کنه و... و در صورتی که این خلاء توسط والدین پر نشود، کودک چارهای نمیبیند جز پناه بردن سمت وسایل الکترونیکی و فضای مجازی. برای این منظور میتوان کودکان را در کلاسهای تقویتی و هنری که به آنها علاقه دارند ثبت نام کرد، زمانی را برای بازی و وقت گذرانی با کودک اختصاص داد، پیدا کردن دوست مناسب در نزدیکی خانه، سرگرم کردن کودک به انجام کارهای خلاقانه و اکتشافی، درست کردن کاردستی، همکاری در غذا پختن و... و بدین شکل اوقات فراغت او را در کنار زمانهای اختصاص داده شده برای انجام دادن تکالیف مدرسه پر کنید. سعی کنید در این وظیفه با همسرتان هماهنگ باشید تا کارها خوب پیش برود و تداوم داشته باشد.
الگوی تربیتی مناسبی برای فزندتان باشید:
توجه داشته باشید که عادات و رفتارهای شما به عنوان الگو برای کودک، در اکثر رفتارهای وی تاثیرگذار است. پس والدینی که خود وابسته به لوازم الکترونیکی هستند و بیشتر زمان خود را وقف فضای مجازی و ابزارهای کامپیوتری میکنند و تلویزیون را در طول شبانهروز بیهدف روشن میگذارند، قاعدتاً این عادت را در کودک خود بوجود میآورند که بیشتر زمانهای خود را سرگرم این کارها باشد. سعی کنید در محیط خانه کتابخوانی را رواج دهید. هیچ سرگرمی برای یک کودک در حال رشد که بنای تفکرات و اعتقادات و نیز شخیصیت وی در حال پیریزی است؛ بهتر از کتاب و مطالعه مفید نیست. همچنین موسیقیهای مناسب و آرامش بخش، مباحث اعتقادی، فعالیتهای هنری از جمله نقاشی کشیدن، سرود خواندن و خلق یک وسیله بازی از ابزار بازیافتی و ... میتوانند گزینههای مناسبی باشند.
سن خرید تلفن همراه و اختیار دادن به کودک برای استفاده از کامپیوتر را رعایت کنید:
تا حد امکان سعی کنید برای کودکتان تا پایان دورهابتدایی تلفن هوشمند نخرید و از اختیار دادن به کودک برای استفاده شخصی از تلفنهمراه پرهیز کنید. از طرفی کودک را از استفاده از کامپیوتر و اینترنت، تحت نظارت خود محروم نکنید. نکته قابل تامل، نظارت والدین و اصولی رفتار کردن کودک است. چراکه استفاده مفید از اینترنت و ابزارهای مناسب و به جا، میتوانند تاثیر مثبتی در رشد قوه خلاقیت کودک و افزایش قدرت حل مسئله وی داشته باشند.
جایگزین مناسب داشته باشید:
به خاطر داشته باشید که در برابر چیزی که کودک را از آن منع میکنید، جایگزین مناسبی داشته باشید تا کودک همراه شما شود و دست از آن کار بکشد. مثلا اگر کودک را از نشستن طولانی مدت پای برنامههای تلویزیونی منع میکنید، بعد از خاموش کردن تلویزیون او را به پارک ببرید و یا به انجام کارهای خلاقانه و بازیهای بسیار ساده که برای کودک جذاب هستند مثل حباب سازی، بازی فکریهایی که برای کودک جالب هسنتد، بازیهای دنبالهدار و مرحله ای، نقاشیهای هدفمند، سرود خوانی، داستان گویی و... بهره ببرید تا هم به هدف خود برای دور کردن کودک از تلویزیون و بازیهای اینترنتی برسید و هم به رشد شخصیتی کودک کمک کنید.