برخی از کودکان ذاتاً
نامنظمی را در تمام امور خود دارند و همواره باید فرد دیگری باشد تا کارهای آنها
را مرتب کرده و به آنها نظم دهد. و یا همواره او را بابت اینکه برنامه ریزی شده
رفتار نکرده سرزنش کند و برخی نکات را به او تذکر دهد. این افراد دائماً نحوه درست
مدیریت زمان را از اطرافیان خود می‌شنوند؛ اما باید آن را اصولی آموزش ببینند. و
اما برخی صرفاً بدیل عدم آگاهی دچار بی‌نظمی و اتلاف وقت می‌شوند. پس در هر صورت
باید راه‌ها و شیوه‌های درست زمان بندی در کارها و برنامه ریزی برای امور تحصیلی،
کاری و یا روزانه را به فرزندمان در سنین کودکی آموزش دهیم. تا با گسترش یافتن
مشغله‌های زندگی، دچار مشکل و اختلال در روند زندگی نشود. ( عجله کن، دارد دیر می‌شود
بجنب، چقدر طول می‌دهی، درس‌هایت دیر می‌شود، زودتر بازی‌ات را تمام کن و ... ).
احتمالا چنین جملاتی را برای فرزندمان تابه‌حال به کار برده‌ایم و یا از بقیه
شنیده‌ایم که با دردسرهای زمانی از سمت کودکان و فرزندانشان مواجه هستند. پس
راهکار حل این مشکل چیست؟
در ابتدا یک تقویم
هفته و یا ماهانه درست کنید:
می‌توانید با کمک خود کودک، یک تقویم ساده و در عین حال جذاب با رنگ
آمیزی‌ها و نقاشی‌هایی که خود کودک دوست دارد، تهیه کنید و برنامه‌های یک هفته و
یا به مدت یک ماه؛(برنامه ثابت درسی، تکالیف، تفریحات، اوقات فراغت، زمان‌های
بازی، دورهمی‌های و جلسات مهم، برنامه امتحانات، کلاس‌های فوق برنامه و خارج از
مدرسه، تعطیلات، و...) را در آن قرار دهید و زمان بندی درستی برای آن انتخاب کنید.
و سپس خانه‌هایی را در هر روز قرار دهید برای اموری که موقتی هستند و یا احتمال
دارد پیشامد و ناگهانی باشند. اگر این کار با کمک خود کودک انجام شود و نظر او در
این مسئله دخیل باشد کودک خود را موظف می‌داند که در برابر تصمیمی که خود گرفته
است باقی بماند.
استفاده از برنامه
غذایی:
برای آشنایی بیشتر کودکان با مفهوم مدیریت زمان و برنامه ریزی می‌توانید
از جداول برنامه غذایی نیز استفاده کنید. و در آن غذاهای طی هفته را قرار دهید و
از کودک بخواهید که هر روز وعده‌های غذایی را بر اساس جدول غذایی برای شما مشخص
کند.
برای آنها یک نمونه
عملی از برنامه ریزی را آماده کنید:
یک راه موثر آموزش برنامه ریزی و کسب مهارت مدیریت زمان، یادگیری
برنامه ریزی به صورت عملی است. به عنوان مثال در حوزه‌هایی مثل بازی، آشپزی و یا
هر کار دیگری که از نظر فرزندتان جذاب و سرگرم کننده است؛ کارها را به بخش‌های کوچک‌تر
و شبیه یک برنامه تقسیم بندی کنید و از فرزند خود بخواهید مراحل این برنامه ریزی
را طی کند. به عنوان مثال برای داشتن برنامه آشپزی و پختن غذا، می‌توان برسی و مدیرت
این مراحل را به کودک سپرد:
1-
انتخاب وعده غذایی و نوع آن
2-
پیدا کردن موارد مورد نیاز
3-
خرید موادی که لازم است
4-
پختن غذا
5-
پذیرایی و سرو
برنامه‌ریزی را بر
اساس واقعیت‌ها و به صورتی که انجام شدنی باشد تهیه کنید:
از دلایل عمده اجرا نشدن برنامه‌هایی که می‌نویسیم این است که با توجه
به شرایط و امکانات صورت نمی‌گیرد؛ و بسیار ایده‌آل گرایانه و با بلندپروازی فرد
تهیه می‌شود. بنابراین بدلیل کمبود وقت و
یا به خاطر عدم استعداد و توانایی لازم، با بن‌بست مواجه می‌شوند و از نیمه رها می‌شوند.
از طرف دیگر گاهی اوقات و در طی برخی روزها اتفاقات و پیشامدهای غیر منتظره و از
قبل فکر نشده‌ای برای ما رخ می‌دهند؛ که موجب می‌شوند نتوانیم به برنامه به درستی
عمل کنیم. و از برخی برنامه‌ها عقب بمانیم. بنابراین یکی از راه‌های رفع این مانع
می‌تواند نوشتن برنامه‌ریزی روزانه به جای برنامه‌ریزی طولانی مدت باشد. البته
برای اهدافی که زمان زیادی برای رسیدن نیاز دارند؛ می‌توان در بازه‌های زمانی
طولانی تر برنامه را تهیه کرد و مقدمات رسیدن به آن را فراهم نمود. در راستای
برنامه‌ریزی این نکته را فراموش نکنیم که هرگز نظراشتباه، تمایلات و افکار دیگران
را که موجب عقب افتادن ما از هدف خود می‌شود را مد نظر قرار ندهیم.
با انجام بازی‌های
جذاب و مورد علاقه کودکان، به آنها زمان را آموزش دهید:
قبل از شروع یک بازی، زمان را به کودکتان یادآور شوید و بگویید زمان
بازی مثلاً یک ساعت است. پس زمانی که عقربه ساعت شما(عقربه بلند) یک خانه(ساعت)
جلو برود، بازی تمام می‌شود. سعی کنید هرگز از این کلام برای بازه زمانی بازی
استفاده نکنید. اینکه( هرکی 10 تا گل بزنه بازی تمومه، اگه ببازی بازی تمامه، و یا
اگر در آخر بازی، پایان را به او اعلام کنیم؛ کودک علاوه بر اینکه ناراحت می‌شود و
بهانه گیری را آغاز می‌کند و یا از پدر و مادر خود می‌خواهد که بازی را ادامه دهند،
ممکن است با واکنش‌های عصبی شدید تر مثل فریاد زدن و گریه کردن مواجه شویم. به جای
اینکه به کودک بگویید اینقدر از زمان تمام شده و به این صورت اضطراب و ناراحتی را
در او ایجاد کنید؛ با اعلام مقدار زمان باقی مانده موجب شادی و انگیزه گرفتن او
شوید و ضمناً ارزش زمان را به او یاد دهید و بداند که باید قدر زمان باقی مانده
خود را بداند. و در صورتی که با مخالفت و لجبازی کودک روبه‌رو شدید؛ او را تنبیه
کنید. این تنبیه می‌تواند محدودیت زمان باشد. مثلا اگر قانونی را نقض کرد، زمان
استفاده از اسباب بازی‌هایش را کم کنید.
بهره‌گیری از زمان به
عنوان سرگرمی و انجام بازی سکوت:
در طی یک زمان مشخص مثل یک دقیقه، از کودک خود بخواهید تا چشم‌هایش را
ببندد و یا به یک صدای مخصوص مثل آواز پرندگان گوش دهد و پس از اتمام زمان و
هنگامی که به او گفتید چشم‌هایش را باز کند، و یا برای شما تعریف کند که در این
مدت چه چیزهایی را شنیده است. در طی روز چند بار این فعالیت و تمرین‌های مشابه را
انجام دهید تا کودک به اهمیت یک دقیقه پی ببرد. و یا پس از بستن چشم بگویید به
صدای ثانیه شمار گوش دهد و آن را بشمارد و هنگامی که 60 بار صدای آن را شنید چشم‌هایش
را باز کند. با این کار فرزندتان به مدیریت و محاسبه‌ی برخی کارها مثل مسواک زدن،
شستن دست‌ها، لباس شستن و.. عادت می‌کند و از زمان خود بهینه تر استفاده می‌کند.
تعیین زمان خواب و
غذا خوردن مشخص:
برای زمان‌های وعده اصلی غذا، همچون صبحانه، نهار و شام، زمان خاصی را
در نظر داشته باشید و هر روز سر زمان معین غذا را آماده و سرو کنید. همچنین در
مورد خواب نیز، زمان مناسب و صحیحی را انتخاب کرده و بدون هیچ بهانه‌ای رأس همان
زمان برای خواب آماده شوید.
لیستی از کارهای فردی
که باید انجام شوند برای کودک آماده کنید:
کارهایی که طی روز باید انجام شوند را واضح و ساده به کمک کودک تهیه
کنید و اجازه دهید که کودک با انبوهی از کارهایی که فکر می‌کند انجام آنها دشوار
است تنها نماند. با درست کردن این برنامه، کارهای کلی مثل مرتب کردن اتاق به چند کار
خرد و ساده تقسیم می‌شوند:( چیدن کتاب‌ها در قفسه کتاب، مرتب کردن کمد لباس، قرار
دادن اسباب‌بازی‌ها در سر جایشان، مرتب کردن تخت خواب، شستن لباس‌های مدرسه مثل
جوراب‌ها، و ...). و به این ترتیب هر کدام از موارد داخل فهرست برنامه‌ریزی را که
انجام می‌دهند علامت بزنند. از این طریق کودک تشویق به انجام سایر برنامه‌های خود
نیز می‌شود.
برای استفاده از بازی‌های کامپیوتری و کار با موبایل و تبلت، برای آنها
زمان مشخص قائل شوید و سر زمان معین از آنها بخواهید که دست از بازی بکشند و تبلت
خود را کنار بگذارند.
شب قبل از تحویل تکلیف و یا قبل از امتحان، کودک را به حال خود
واگذارید و اجازه دهید مسئولیت وظیفه‌‍‌ی خود را برعهده بگیرد. چنانچه از درس
خواندن و انجام تکالیف خود سرباز زند و تا انتهای شب سراغ آنها نرود، صرفاً به
یادآوری کوچکی از امتحان و زمان بسنده کنید و از اجبار و تهدید بپرهیزید. کودک در
چند دفعه ابتدایی، با ناکام شدن در مدرسه و مواجه شدن با سرزنش معلم، توبیخ شدن و
دیدن پیامدهای ناشی از آن، خواهد فهمید که چطور زمان را اندازه بگیرد و وقت شناس
باشد. تجربه شخصی در این زمینه بسیار کارآمد تر از تهدیدها و اجبار والدین است.
بهتر است برای فرزندتان یک ساعت مچی تهیه کنید تا همیشه ساعت در
دستانش باشد و با توجه به آنها کارهای خود را انجام دهد.
تفاوت کودکانی که این
توانایی درآنها رشد یافته با سایر دانش آموزان در چیست؟
کودکانی که مهارت
زمان بندی امور خود را دارند از چند فاکتور مهم بهره‌مندهستند:
1-
در انجام کوچک‌ترین کارها برای خود رنامه ریزی دارند و در آن موفق می‌شوند.
2-
درصد موفقیت‌شان در امور سنگین و دشوار بیشتر از سایر افراد است.
3- از درس خواندن و
انجام دادن تکالیف خسته نمی‌شوند و همواره با کمبود زمان مواجه نیستند.
4-
بهتر از دیگران می‌توانند به توسعه و پرورش توانمندی‌ها و علایق‌شان
بپردازند.
5-
اهدف خود را اولویت‌بندی می‌کنند و موثر و هدفمند عمل خواهند کرد.
و اما سایر دانش‌آموزان و کودکان با چه مشکلاتی مواجه خواهند شد:
1- همواره با استرس
کمبود وقت و نرسیدن به دیگر کارهای خود و عقب ماندن همراه هستند.
2- در انجام کارهای خود
با اتلاف وقت مواجه هستند.
3- خود و دیگران را برای
انجام کارهایی مثل درس خواندن ازار می‌دهند.
4- همواره نگران دیر
رسیدن، وقت نکردن و... هستند.
5- در برآورد و تخمین زمان
لازم برای انجام یک کار مشکل دارند.
6- بیشتر زمان و انرژی
خود را صرف طفره رفتن از انجام تکالیف می‌کنند.