انسان ذاتاً موجودی کمالجو است. و از کمالجویی میتوان به عنوان یکی از خصیصه های خوب انسانی، نام برد؛ اما در صورتی که از مسیر صحیح و مثبت خود خارج نشود. همین توضیح کوتاه ما را به این نتیجه میرساند که ما دو نوع کمال طلبی داریم. نوع اولِ کمال طلبی، کمال گرایی سازگار و یا همان کمال طلبی مثبت است و نوع دومِ کمال گرایی، کمالگرایی ناسازگار یا همان کمال طلبی منفی است. از آنجایی که افکار و رفتار والدین بیشترین تاثیر را در ساختن شخصیت فرزند دارد؛ در این نوشته تلاش شده است که کمال طلبی منفی والدین و آثاری که روی شخصیت کودک دارد و همچنین راهکارهایی برای کم کردن آن، شرح داده شود. اگر شما هم احساس میکنید معیارهای بسیار سختگیرانهای دارید و علیرغم موفقیتهای کوچک و بزرگِ زیادی که دارید، از رضایتمندی و شادمانی بابت این دستاوردها، برخوردار نیستید؛ با ما تا انتهای این مطلب که چکیدهای از سخنان دکتر ثریا علوی نژاد میباشد همراه باشید.
در ابتدا ویژگیهای شخصیتی افرادی دارای کمال گرایی منفی را نام میبریم.
۱) اولین ویژگی افرادی که کمال گرایی منفی دارند این است که مدام در تلاش هستند برای بیعیب و نقص بودن.
این در حالی است که همه ما یک سری عیب و نقص داریم. بهترین تفکر این است که بدانیم ما ارزشمندیم، انسانیم و حق داریم که عیب و نقصهایی داشته باشیم. هرچند که باید تلاشمان رو به بهبودی و به کمال رسیدن خودمان باشد؛ اما اگر زمانی شرایطی پیش آمد که با عیب و نقصی در خودمان مواجه شدیم، نباید اصل ارزشمندی خود را از خاطر ببریم.
به عنوان مثال در زمینه زیبایی، کسی که کمالطلبی منفی دارد ممکن است بابت ضعیف بودن چشمانش و مجبور به استفاده از عینك بودن، دنیا را به کام خودش تلخ کند، چراکه این مورد را عیبی در زیبایی خود میپندارد.
به همین منوال والدین کمالگرا، در تلاش هستند که فرزندانشان در تمامی امور بیعیب و نقص باشند، اگر در درسی یک نمره کم بگیرد با او برخورد تلخ و سختی دارند چرا که فکر میکنند فرزندشان باید در تمام درسها و در تمام مقاطع تحصیلی موفقیتِ نمرهای داشته باشند.
البته نگرانی شما برای درس و تحصیل فرزندتان، قابل درک و احترام است. اما از خودتان بپرسید سختگیری من به چه قیمتی؟! اینکه توقع دارم فرزندم، آخر سال، کارنامهای، سراسر نمره بیست به من تحویل دهد، در کلاس رباتیک و زبان و ژیمناستیک موفقیتهای پی در پی کسب کند، و اگر هر کدام از این اتفاقات نیفتد، تنبیه و نکوهش انتظارش را خواهد کشید، از کودک امروز من، یك بزرگسال شادمان میسازد یا فردی که مدام در اضطراب و رقابت جویی است؟
۲) دومین ویژگی افراد کمالگرا این است که استانداردهای بالایی برای خودشان در نظر دارند.
در صورتی که برای موفقیت باید از گامهای کوچک شروع کرد. شاعر میگوید: رهرو آن نیست که گهی تند و گهی خسته رود رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود.
متاسفانه افرادی با این ویژگی، به دلیل اینکه شروع تند و سخت گیرانهای دارند، زود هم خسته میشوند و این ممکن است باعث شود که از موفقیت باز بمانند.
۳) خود ارزیابی این افراد بسیار انتقادی و تخریبی است.
خیلی از این افراد از کمال گرایی منفی خود به ستوه میآیند زیرا نمیتوانند از خودشان و زندگی رضایت داشته باشند و همین رضایت نداشتن منجر به احساسهای منفی در وجود آنها میشود.
گاهی میبینیم که کسی اتفاقاً دستاوردهای تحصیلی، شغلی و... خوبی دارد اما وقتی به درمانگر و یا مشاور مراجع میکند، موضوعی که از آن گلهمند است، این است که از خودش رضایت ندارد.
در حالی که شاید شخص دیگری با همان موفقیتها، سرشار از حس رضایت و پویایی و دوست داشتنِ خودش باشد.
۴) افراد کمالگرا به شدت نگران ارزیابی بقیه هستند.
این اتفاق سبب میشود که بخواهند همه را از خودشان راضی نگه دارند، کاری که ممکن نیست! به همین دلیل بعد از هر قضاوت و و بازخورد منفی از دیگران، به شدت آشفته میشوند. حتی اگر این اتفاق نیفتد و تمام واکنشها مثبت باشد، استرس واکنش دیگران به اندازه کافی روحیه این افراد را خدشهدار میکند.
پیامد روانی کمالطلبی منفی: کمال جویی منفی باعث میشود که فشار مضاعف به روح انسان وارد شود. و همین امر منجر به فرسودگی روانی و جسمانی میشود. و بیماریهایی از قبیل افسردگی، اضطراب شدید، وسواس و ... را در فرد به وجود میآورد.
اثر کمال طلبی منفی والدین بر روی فرزندان:
پیامدهای بسیار آسیب زنندهای که کمالطلبی منفی والدین بر روی فرزندانشان دارند را نام میبریم.
الف) عزتنفس پایین در کودک.
در این حالت، کودک احساس ارزشمندی نمیکند.
ب) اضطراب بالای کودک.
کودک همچون والدش، فردی میشود که مدام به دنبال تایید دیگران است و به علت ترس از دریافت نکردن تایید، دچار اضطراب و استرس میشود.
ج) مهر طلبی کودک.
کودك مهرطلب، درصدد این است که رضایت همهی افراد را جلب کند.
که هر سه اینها ناشی از تذکرها و عیبجوییهای مدام والدین است.
تغییر نیاز به زمان و صبوری دارد برای اینکه بتوانیم کمالطلبی منفی خود را ترک کنیم؛ لازم است با صبوری هر چه تمام تر به خود فرصت بدهیم و در این راه تداوم را حفظ کنیم.
مراحل این تغییر به شرح زیر است:
۱) برای خود اهداف واقع بینانه تعیین کنیم.
اهداف کوچک اما قابل دسترسی و مرحله به مرحله برای خودمان تعیین کنیم، دست از سرزنش برداریم و بابت رسیدن به هر هدف و گذشتن از هر مرحله از خودمان تشکر کنیم و احساس شادمانی و رضایت را به خود ببخشیم.
۲) به کلیات توجه کنیم.
ایرادی که افراد کمالگرای منفی دارند؛ نوع دید آنهاست که یک دید طولی است. به عنوان مثال اگر در اجرای تمرینی ده روز مداومت داشته باشند اما فقط یک روز کوتاهی کنند تمرکزشان را میگذارند روی همان یک روز و کلیت ماجرا را که ۱۰ روز تلاش پیوسته است فراموش میکنند.
۳) تلاشمان را بکنیم و در نهایت، به خودمان حق بدهیم اگر اشتباهی کردهایم.
۴) مقایسه ممنوع!
ما آن قسمتی از زندگی دیگران را میبینیم که افراد مایل بودهاند و صلاح دیدهاند که به ما نشان دهند. در حالی که این، تمام حقیقت و واقعیت زندگی آنان نیست.
۵) مراقب بایدها و نبایدهای خودمان باشیم اما سطح توقع عجیب و غریبی از خودمان نداشته باشیم.
۶) خود تخریبی را به حداقل برسانیم.
سرزنش، کاری از پیش نمیبرد. در نهایت خودمان را بپذیریم، دوستش داشته باشیم و به او عشق بورزیم.❤️
بابت تلاشهایش تشکر کنیم و بابت هر چه بهتر شدنش، تلاش کنیم.
دیدگاهی که باید نسبت به فرزند خود هم داشته باشیم. یادمان باشد که قرار نیست یك والدِ کامل باشیم، بلکه کافی بودنِ ما کافیست.