شب ادراری از جمله معضلات و مشکلات رایج در بین کودکان و حتی بزرگسالان، موضوع شب ادراری است. شب ادراری، اصطلاح رایج در رابطه با اختلال کنترل مثانه و از دست دادن اختیار برای مدیریت این عضو در هنگام خواب است. این اختلال می‌تواند برای افرادی که به آن مبتلا هستند ناخوشایند باشد. اما هرگز به معنای ضعف فرد در کنترل خود و یا عاملی برای مسخره شدن نیست. چراکه یک فرایند کاملا غیرارادی و ناخواسته است که تحت شرایط مختلفی بروز می‌کند. و نیز در خصوص کودکان یک مرحله از فرایند رشدی است که در برخی کودکان نمایان می‌شود. و اما علل رایج و کلی این اختلال کدام‌اند:
مثانه کوچک:
این امکان وجود دارد که مثانه فرزند شما به اندازه‌ی نگهداری ادرار تشکیل شده در شب، بزرگ نشده باشد. همچنین اگر اختلالی در عصب‌های مثانه پدید آمده باشد و یا بالغ نشده باشند نیز نمی‌توانند به هنگام ادرار کودک را از خواب بیدار کنند، به ویژه اگر خواب فرزندتان عمیق باشد. همچنین سیستم عصبی بدن در کنترل اعمال غیرارادی و بلکه بافت‌های ارادی اگر ناتوان عمل کند، این اتفاق برای کودکان و حتی بزرگسالان رخ خواهد داد.
نبود تعادل در میزان هورمون‌های مربوط:
هورمونی که مسئول کنترل میزان ادرار می‌باشد هورمون ضد ادراری((ADH است؛ که میزان ادرار را در شب کم می‌کند اما در کودکانی که در کنترل ادرار خود مشکل دارند و یا دچار شب ادراری هستند، میزان این هورمون در آنها به حد استاندارد نیست.
عفونت‌های موجود در مجاری ادراری:
این مشکلات و بیماری‌های عفونی می‌توانند در شب ادراری، تکرر ادرار، درد و سوزش هنگام ادرار و دشواری کنترل ادرار برای کودک دخیل باشند.
آپنه‌های خواب:
از دیگر دلایل و عوامل موجود می‌توان به آپنه‌های انسدادی خواب اشاره کرد. که موجب توقف تنفس کودک در هنگام خواب شده و اغلب لوزه‌های بزرگ شده‌ی التهابی در آن دخیل هستند. همچنین از دیگر نشانه‌های آن می‌توان به خروپف و خواب آلودگی روزانه اشاره کرد.
دیابت و قند خون بالا:
برای کودکی که تابه‌حال دچار شب ادراری و مشکل در کنترل ادرار خود نبوده است ممکن است دیابت نشانه‌ای برای بروز باشد. البته که دیگر عوامل نیز مورد برسی قرار می‌گیرند. شامل افزایش میزان ادرار در یک زمان، تکرر ادرار، تشنگی زیاد، خشک شدن مداوم دهان، خستگی افراطی و نیز کاهش وزن با وجود اشتهای خوب و عادی.
درگیری با یبوست‌های مزمن و طولانی مدت:
عضلات و بافت‌هایی که مسئول کنترل ادرار و دفع هستند و بدین منظور به کار می‌روند، یکسان هستند. بنابراین یبوست طولانی مدت و شدید موجب آسیب رسیدن به این بخش‌ها و بافت‌ها و در نهایت کاهش کارآیی آن اندام خواهد شد. پس کنترل ادرار نیز دچار مشکل می‌شود.
استرس و اضراب:
پیشامدهای سخت و ناراحت کننده و نیز استرس‌زا از نظر کودک، مشکلات عصبی و اضطراب را برای وی به همراه خواهد داشت. مسائلی همچون جدایی پدر و مادر، تنبیه‌های بدنی و روانی، مشکلات درون خانواده که ذهن کودک را درگیر خود می‌کنند و او را به چالش می‌کشند، ورود یک فرزند دیگر به خانواده، ورود به مدرسه و دور شدن از محیط خانه؛ می‌توانند از دیگر دلایل شب ادراری کودکان محسوب شوند.
سابقه‌ی خانوادگی:
این نکته نیز حائز اهمیت است؛ که والدینی که هردو و یا یکی از آنها خود در کودکی دچار این معضل بوده‌اند؛ طبیعتاً این امکان وجود دارد که این ویژگی را به فرزند خود نیز منتقل کرده باشند.
شب ادراری در صورت عدم حضور بیماری‌های زمینه‌ای در پشت این مشکل، در حقیقت مشکلی ایجاد نمی‌کند و جای نگرانی هم وجود ندارد. اما از آنجایی که دردسرهایی را برای والدین توئم با مشکلات روانی از جمله شرمندگی، خجالت و ترس از ماندن در نزد هم سن و سالان برای خواب، برای کودکان به همراه دارد، بهتر است با انجام چند کار ساده آن را کنترل نمود. خبر خوب این است که این اختلال در همان سنین کودکی از بین خواهد رفت و بعد از مدتی رفع خواهد شد. توجه داشته باشید که کودک را به خاطر چیزی که هیچ نقشی در آن ندارد و اصلا ارادی نیست؛ سرزنش و تنبیه نکنید. چراکه او خود از این ماجرا به قدر کافی ناراحت هست. پس در عوض آزار دادن کودک؛ او را دلداری دهید و دلیل این مشکل را ریشه‌یابی کنید و از ناراحتی‌های او با خبر شوید. و ضمناً برای رفع سریع تر این مشکل، اگر قابل کنترل نیست به پزشک مراجعه کنید.
برای اصلاح این مشکل می‌توان از روش های ذیل استفاده کرد:
مراجعه به پزشک متخصص در حوزه‌ی ارولوژیک برای شناسایی و معاینات لازم. همچنین مراجعه به روانپزشک و در نهایت انجام آزمایش خون و ادرار برای معلوم شدن میزان قند خون کودک و معلوم شدن اینکه کودک دیابت دارد یا خیر. البته در صورتی که کودک سابقه‌ی شب ادراری نداشته باشد و دیگر علائم ذکر شده در رابطه با دیابت در او بروز کرده باشد.
به مرور زمان مصرف مایعات همچون آبمیوه طبیعی، چایی، آب و نیز شیر را برای افزایش حجم مثانه کودک زیاد کنید و او را به این روند عادت دهید.
سعی کنید کودک را عادت دهید که فاصله زمانی رفتن به دستشویی خود را بیشتر کند. و بلافاصله بعد از خوردن مایعات به دستشویی نرود. این کار کودک را به منقبض نگه داشتن مثانه عادت می‌دهد. البته این کار باید اصولی و به مرور زمان اتفاق بیافتد و در آن افراط نکرد. این را بدانید که تخلیه نکردن مثانه در زمانی که لازم است، و نگه داشتن ادرار برای مدت طولانی در مثانه موجب دل درد، برگشت ادرار به کلیه‌ها و در نهایت نارسایی کلیه‌ها، عفونت مثانه، کیست کلیه، ورم مثانه، درد هنگام دفع و از همه مهمتر سنگ کلیه خواهد شد.
رژیم غذایی مناسب برای کودک را در برنامه غذایی وی بگنجانید. به طور مثال مصرف مواد و ادویه جات تحریک کننده همچون فلفل، سرکه، نوشیدنی‌های گازدار و همراه افزودنی و نوشیدنی‌های دارای کافئین، میوه‌های پرآب مثل هندوانه، را به حداقل برسانید.
حتما کودک را عادت دهید که قبل از خواب دستشویی برود و مثانه خود را تخلیه کند. همچنین می‌توان یک بار در طی شب کودک را بیدار کرد و به دستشویی برد. اما افراط در این موضوع و حتی در مورد کودکانی که این کار موجب استرس و خواب ناآرام آنها می‌شود باعث پرهیز کرد.
قبل از خواب از نوشیدن آب زیاد و میوه‌هایی مثل هندوانه پرهیز کنید.
فعالیت‌ها و ورزش‌هایی که موجب تقویت عضلات مربوط می‌شوند همچون دراز و نشست و نرمش شنا در خانه.
عوامل استرس‌زا را شناسایی کرده و از معرض کودک دور نگه دارید.
او را در جریان اخبار ناگوار و مشکلات خانوادگی قرار ندهید و استرس‌های روانی او را کاهش دهید.
قبل از خواب آرامش را در خانه حاکم کنید تا حد امکان چند ساعت قبل از خواب تلویزیون، وسایل الکرونیکی و رایانه را از کودک دور نگه دارید.
از ملحفه‌های ضد آب برای روی تشک و تخت کودکتان استفاده کنید و همچنین از بوگیرها و خوشبو کننده‌های هوا استفاده کنید تا هوای اتاق کودک مطبوع شود.
ساعت صرف شام را به عصر نزدیک کنید و برای آخر شب نگذارید و کوک آموزش دهید که بعد از شام مصرف مایعات را به حداقل برساند.
از تنبیه و سرزنش کودک و نیز قوانین سخت‌گیرانه جداً خودداری کنید.