عزت نفس چیست و منشا
پیدایش و رشد آن از کجا می‌آید؟
آیا تا به امروز در موقعیتی بوده‌اید که انجام کاری را به خوبی بلد
باشید، اما بدلیل خجالت یا به عبارتی کم‌رویی، حاضر برای انجام یا بیان آن نباشید؟
آیا تا به‌حال برایتان پیش آمده که پس از اشتباهی حتی نه چندان جدی و بزرگ، به شدت
خجالت زده و شرمنده شوید و مدام خود را بابت آن سرزنش و عتاب کنید؟ یا اینکه در
مهمانی‌ها و جمع‌هایی که حضور می‌یابید، جرأت بروز خود و مشارکت در گفتگوها را
نداشته باشید، به دلایل مختلف از جمله اینکه خود را در بیان و ابراز نظراتتان پایین‌تر
از دیگران می‌دانید. اما اگر این نکته را باور کنیم که تمام انسان‌ها با تمام
کاستی‌ها و محدودیت‌ها و بدور از نژاد و دیگر صفات ظاهری، ارزشمند هستیم و به
اندازه دیگران برای رسیدن به موفقیت و تلاش کردن خوب هستیم، آن وقت است که خودمان
را باور می‌کنیم و به دنبال کشف استعدادها و شکوفا کردن توانایی‌هایمان می‌رویم.
چراکه عزت نفس، عامل تعالی بخشی انسان و موفقیت یا شکست انسان است. و عدم داشتن
عزت نفس، و عزت نفس پایین، آثار و نتایج ویرانگری در آینده برای کودک به همراه
خواهد داشت. پیامدهایی چون:
اضطراب و استرس برای
مواجه شدن با انسان‌ها و موقعیت‌های جدید، تنهایی و انزوا در کنار افسردگی
ایجاد اختلال در
روابط اجتماعی و یا دوستی‌ها
ایجاد مشکل در امور
تحصیلی و شغلی
تشدید آسیب پذیری در
اجتماع و نداشتن خود مراقبتی در برابر خطرات اجتماعی
پس همراه ما باشید تا در
ادامه این مطلب، به راه های افزایش عزت نفس بپردازیم:
1- عقب بایستید و اجازه
دهید کودک به تنهایی تصمیم بگیرد
از مسئولیت‌ها و اموری که والدین در آن سهم زیادی دارند، آماده کردن دانش‌آموز
برای حضور در اجتماع و رشد کردن در مسیر درست جامعه است. پس فرد نیاز دارد که نحوه
درست تصمیم گیری را قبل از وارد شدن به جامعه به خوبی آموخته باشد. و بارها از
طریق آزمون و خطا، بایدها و نبایدها را تجربه کرده باشد. بهترین زمان و فرصت برای
والدین، برای اینکه شخصیت اجتماعی و ارادی کودک خود را رشد دهند، دوران کودکی و
سنین دبستان است. پدر و مادر نباید در تمام تصمیم گیری‌ها دخیل باشند بلکه باید
عقب بایستند و اجازه بدهند که کودک خودش حتی به اشتباه، تصمیم گیری کند. البته که
در مشورت دادن او را حمایت کنند. اما از وابستگی افراطی جلوگیری کنند. و اجازه دهند کودک قادر به تحلیل و تصمیم گیری
باشد.
2- از تشویق کردن بیش از
اندازه کودک، خودداری کنید
پیامدهای منفی تشویق
بیش از اندازه و افراط گونه کودکان، بیشتر از فواید آن است.
کودک با تلاش و هدف‌گذاری و زمان گذاشتن برای رسین به آنچه می‌خواهد،
می‌تواند خود را ارتقا دهد و در مسیر موفقیت با انرژی بیشتری حرکت کند. تشویق کردن
کودک زمانی که کاری را درست انجام می‌دهد، و تحسین کردن او زمانی که کار درست را
انتخاب می‌کند، خوب است و به او انرژی و انگیزه می‌دهد. چراکه عزت نفس از منابعی
چون عشق و محبت، امنیت و داشتن صلاحیت و شایستگی برای انجام امور مختلف نشأت می‌گیرد.
اما این کار و تعریف و تمجیدهای مدام و بیش از حد، و با نشان دادن این که کاری را که
کودک انجام داده خارق العاده و بی‌نظیر است و از این بهتر نمی‌توانست باشد، موجب
می‌شود که کودک سطح توقعش از خودش پایین بماند و سعی در توسعه دادن خود نکند. زیرا
با اتکا به تشویق‌های اطرافیان و پدر و مادر، دیگر سختی را به جان نمی‌خرد و در
همان سطح می‌ماند. در صورتی که عزت نفس حاصل ممارست و سختی کشیدن برای بهترین بودن،
در کنار شکست و تلاش مجدد است. البته این موضوع هم وجود دارد که گاهی کودک عادت به
انجام دادن تمام کارها، به نحو احسنت، برای تحسین شدن است. در صورتی که انجام برخی
کارها از توانایی‌های او خارج است. و عدم موفقیت در به کمال رساندن آن کار، موجب
افسردگی کودک و سرخورد‌گی در طول زمان می شود. تعریف کردن نامتعارف از کودک، موجب
گمراهی او، و باعث تربیت کودکی خودشیفته می‌شود. و از او فردی با تصور و خیال شکست ناپذیر از خود می‌سازد. که
گمان می‌کند همه‌ی کارها را درست انجام می‌دهد و کسی جز تحسین و ستایش نمی‌تواند
واکنشی نشان دهد.
3-
اجازه دهید خطرات و اشتباهات جزئی و کوچک را تجربه کند. تا راه درست
کردن و جبران آن خطاها را هم بیاموزد. و مسئولیت‌های خود را در برابر مشکلات و
اشتباهات بشناسد.
4-
اجازه دهید کودک خودش انتخاب کند
زمانی که کودکان تصمیماتی کوچک و متناسب با سنشان را می‌گیرند و در اداره زندگی و انتخاباتشان دخیل هستند،
احساس قدرت و بزرگی می‌کنند و بدین ترتیب مسئولیت رفتارهایشان را بر عهده می‌گیرند
و می‌آموزند که باید عواقب تصمیماتی که می‌گیرند را پیش‌بینی کنند و عاقلانه رفتار
کنند. آنها باید با روش‌های مراقبت از خودشان و برگرداندن شرایط به حالت طبیعی و
عادی آشنا شوند.
5- کودکتان را در بعضی
بحث‌های خانوادگی که به او هم مربوط می‌شود، مشارکت دهید
این کار موجب می‌شود که دانش‌آموز، احساس ارزشمندی و مفید بودن داشته
باشد. و نیز بداند که در زندگی خود تاثیرگذار است. و می تواند شایستگی‌هایش را
بشناسد و برای دیگران بروز دهد. و نظرات و افکارش برای دیگران بی‌اهمیت نیست، و آنها
او را دوست دارند. در نهایت باعث می‌شود کودک در آینده نیز از جمع‌های فکری و گروه‌های
تعاملی فاصله نگیرد و توانایی بیان نظرات و استدلال‌هایش را داشته باشد. و قدرت
اقنا کردن دیگران در او توسعه یابد.
6-
کودکتان را به دنبال کردن علاقه‌اش ترغیب کنید
کودکتان را تشویق
کنید که با علاقه و اشتیاق، کاری را که آغاز کرده به پایان برساند.
7- در مورد شکست خوردن و
ناکامی‌های کودکتان نگران نباشید
با بروز ندادن ناراحتی و نگرانی‌هایتان در مورد شکست‌های کودک؛ عادت
جنگیدن، و روحیه تلاشگر و امیدوار کودکتان را پرورش دهید. و اعتماد به نفس از دست
رفته را به او بازگردانید. این شکست‌ها فرصت طلایی برای رشد عزت‌نفس کودکان است.
8- در مواقعی که کودکتان
موفقیتی کسب می‌کند او را تحسین و مورد تشویق قرار دهید.
تعریف بیش از حد و نابه‌جا، موجب آسیب رساندن به تربیت کودک می شود.
اما تشویق اندازه و مناسب باعث تقویت عزت نفس و سربلندی کودک در برابر دیگران می
شود. همچنین دستاوردهای او را با دیگران مقایسه نکنید. و توقع این را نداشته باشید
که کودکتان با تقلید از دیگران زندگی کند. البته که الگو برداری کار مفیدی است،
اما به روش صحیح و برای رسیدن به اهداف شخصی.
9-
به کودکتان بیاموزید که چگونه استعداد‌های خود را بشناسد و سپس او را
تشویق و حمایت کنید تا آنها را پرورش دهد. و این را بداند استعدادها و توانایی‌هایش
را با دیگران مقایسه نکند. و ارزش و اهمیت توانایی‌های خود را پایین‌تر از دیگران
تصور نکند. در عین حال به او بیاموزید که ارزش قائل شدن برای توانایی‌ها و
استعدادهایش به معنای برتری او نسبت به دیگران نیست.
10-
مراقب تحقیر و تمسخر شدن کودک از جانب خانواده و یا اطرافیان باشید.
حتی از به کار بردن عباراتی که او را بی تاثیر و بی اهمیت می‌شمارد، مانند { تو
هنوز بچه هستی } بپرهیزید. این کار موجب تحقیر شدن کودک و کاهش اعتماد به نفس او
می‌شود.
11-
به تفریحات و علاقمندی‌های کودکتان اهمیت دهید