اهمیت آموزش و پرورش دوره ابتدایی

مهمترین دوره تحصیلی در تمام نظام­های آموزش و پرورش جهان ، دوره ابتدایی است، زیرا شکل­گیری شخصیت و رشد همه­جانبه فرد در این دوره، بیشتر انجام می­شود. دوره ابتدایی، در رشد مفاهیم و معانی اموری که کودک در زندگی روزمره با آن­ها مواجه است، نقش مهمی برعهده دارد این دوره تداوم بخش تکوین شناختی، زیستی و اجتماعی کودک، که در خانواده پی­ریزی شده است. همچنین دوره­ای است که در آن فرصت و موقعیت مناسبی برای تحصیل، تربیت و یادگیری شیوه ارتباط صحیح با دیگران برای کودک فراهم می­گردد و استعدادهای هر کودک بتدریج شکوفا می­شود. در اعلامیه حقوق بشر آمده است: هرکس حق دارد از آموزش و پرورش بهره­مند شد. آموزش و پرورش لااقل تا حدودی که مربوط به تعلیمات دوره ابتدایی و اساسی است باید رایگان باشد. همچنین آموزش و پرورش اجباری است آموزش حرفه­ای باید عمومیت پیدا کند و آموزش عالی باید با شرایط عادی و کامل در دسترس قرار گیرد، تا همه بنابر استعداد خود از آن بهره­مند شوند. از آن­جا که شرط ورود به دوره­های تحصیلی بعدی دوره ابتدایی است، سرمایه­گذاری برای این دوره و توجه به بهبود کمی و کیفی آن، زمینه را برای توفیق دانش­آموزان در دوره­های تحصیلی بعد فراهم کرده و آفت تحصیلی و تربیتی آنان را در این دوره کاهش می­دهد.
 

برنامه درسی دوره ابتدایی

یکی از ارکان مهم تعلیم و تربیت برنامه­ریزی درسی است. بدون برنامه­ریزی، در هیچ دوره­ای نمی­توان کاری را انجام داد. فرایند تحصیلی در هر دوره تحصیلی با عوامل مختلفی ارتباط دارد. نقش معلم ، ارتباط متقابل دانش­آموزان ، وسایل کمک آموزشی، فضای یادگیری ­، تواناییهای یادگیرنده و محتوای برنامه­درسی  از جمله عواملی هستند که هرکدام به­گونهای خاص در یادگیرنده موثرند.
برنامه درسی مجموعه قواعد و ضوابطی است که به مجموعه عناصر مرتبط با یادگیری منطق و سازمان می­دهد. در آموزش و پرورش دوره ابتدایی برای دانش­آموزان باید تعلیمات شایسته­ای جهت زندگی اثربخش آنها درنظر گرفته شود. از این­رو باید برنامه­های این دوره با توجه به اصول ذیل تهیه و اجرا شود:

1. با مراحل آموزش و پرورش این دوره هماهنگ باشد.
2. با مراحل رشد کودکان این دوره هماهنگ باشد.
3. با مدت تحصیل تناسب داشته باشد.
4. با پیشرفت علوم و فنون هماهنگی داشته باشد.
5. با امکانات اجرائی قابل حصول هماهنگی داشته باشد.
6. به­گونه­ای تنظیم شود که علایق کودکان را به خود جلب کند.
7. با روش­های آموزشی این دوره هماهنگ باشد.
8. متناسب با نیازها­ی زندگی کودک و جامعه باشد.
9. بین محتوای مواد درسی هر پایه و نیز بین محتوای هر درس در پایه­های مختلف، ارتباط منطقی برقرار باشد (صافی،1379، ص54).

اصول آموزش و پرورش ابتدایی

از موارد مهمی که در فرایند آموزش و پرورش ابتدایی باید موردتوجه مدیران و معلمان قرار گیرد، آگاهی از اصول آموزش و پرورش این دوره است. در گزارش مصوبه 1373 کمیسیون دوره پیش­دبستانی و دبستانی، اصول ذیل برای این دوره اعلام شده است.

1. باید به علاقه کودک به یادگیری توجه کرد و راه یادگرفتن را به وی آموخت.
2. باید به تقویت کنجکاوی در کودک پرداخت.
3. باید مقدمات شناخت علمی محیط طبیعی و اجتماعی را فراهم کرد.
4. باید آموزش مفاهیم اساسی(مکان، عدد ، زمان، علت) موردتوجه قرار گرفته و از این طریق به پرورش تفکر کودک پرداخت(منظور تفکری که بر واقعیت­های عینی و محسوس استوار باشد و کودک شخصا آن­ها را تجربه کرده باشد.
5. باید زمینه را برای شکوفایی علایق و استعدادهای کودک فراهم ساخت.
6. باید به پرورش استعداد و ذوق هنری کودکان توجه نمود.
7. باید کودک را با مقدمات زبان و ادبیات فارسی آشنا کرد.
8. نظر به این که در این دوره کودک به تقلید آگاهانه می­پردازد و مربیان خود را الگوی خویش قرار می­دهد، باید مربیان واجد فضایل اخلاقی باشند.
9. در سال­های پایانی این دوره که آثار بلوغ بتدریج ظاهر می­گردد باید کودک را با تحول جسمانی و روانی که شرف وقوع است در حد امکان آشنا ساخت.

• باید به تربیت و ایجاد بهداشتی پرداخت و نکات بهداشتی و ایمنی را به کودک آموخت.
• باید از راه شرکت دادن کودک در اداره مدرسه و سپردن وظایف مناسب به او به پرورش اجتماعی کودک پرداخت و بتدریج این اصل را به فعالیت­های بیرون از مدرسه تسری داد.
• نظر به این که آموزش و پرورش این دوره به وسیله آموزشگاه و خانواده متفقا صورت می­گیرد، لازم است میان این دو نهاد همکاری و هماهنگی لازم برقرار گردد. 

اهداف دوره ابتدایی (مصوب ششصدوچهل و هفتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش)

در راستای رسالت و ماموریت آموزش و پرورش و جهت­دهی به رشد همه­جانبه دانش­آموزان بر پایه تعالیم و دستورات دین مبین اسلام، اهداف دوره ابتدایی به شرح زیر تعیین می­شود. مدیران، برنامه­ریزان و همه افرادی که در تعلیم و تربیت دانش­آموزان نقشی برعهده دارند. مکلفند در برنامه­ریزی امور، سازماندهی فعالیتها و انجام وظایف مربوط به­گونه­ای اقدام نمایند که تا پایان دوره تحصیلی دستیابی دانش­آموزان به اهداف تعیین شده ممکن باشد (1-رعایت اصول 12 و 13 قانون اساسی برای اقلیت­های دینی الزامی­است).
اهداف اعتقادی

1. اصول دین را می­داند و به آن معتقد است.
2. خداوند را دوست دارد و او را بهترین یاور و کمک می­کند.
3. با زندگی انبیا اولوالعزم به ویژه نبی­اکرم(ص) و معصومین تا حدودی آشناست و آنان را دوست دارد.
4. با معنای معاد آشناست و می­داند که انسان در کارهایی که انجام می­دهد نزد خداوند پاسخگو است.
5. به اولیا دین، بزرگان و شخصیت­های اسلامی احترام می­گذارد.
6. معنای تولی و تبری را می­داند.
7. قرآن را از رو می­خواند و یا ترجمه برخی از سوره­ها آشنایی داشته و از حفظ می­خواند.
8. ترجمه بعضی از احادیث ساده را می­داند.
9. نماز را به درستی می­خواند و با احکام ضروری مربوط به نماز و روزه آشنا است.

• نمازهای وجب را با رغبت می­خواند.(برای دختران)
• افراد محرم و نامحرم را تشخیص می­دهد و احکام مربوط را رعایت می­کند.
• با مسائل مربوط به سن تکلیف و تقلید آشنا است و احکام را در ضرورت می­داند و به آن عمل می­کند(برای دختران)
• با حلال و حرام است و احکام مربوط را در حد ضرورت رعایت می­کند.
• معنای امر به معروف و نهی از منکر را می­داند.
• به مجاهدین در راه خدا و شهدا احترام می­گذارد.
• زمان­ها و مکان­های مقدس و مهم را می­شناسد.
• به حضور در مسجد علاقه نشان می­دهد و آداب آن را می­داند.

اهداف اخلاقی

1. راستگو و امین باشد.
2. مودب و مهربان است.
3. به عهد خود پای­بند است.
4. مظاهر حیا و عفت در او آشکار است.
5. احترام به بزرگترها را وظیفه خود می­داند و به نظرات آنها توجه می­کند.
6. از والدین اطاعت می­کند.
7. شجاع و صبور است.
8. تمیز است و پاکیزگی را دوست دارد.
9. تکالیف شخصی روزانه خود را شخصا انجام می­دهد.

• برای رسیدن به موفقیت پشتکار دارد و تلاش می­کند.
• پوشش اسلامی را دوست دارد و آن را رعایت می­کند.
• اوقات فراغت خود را با فعالیتها و بازی­های مناسب پر می­کند.
• امیدوار و بانشاط است و از مواجهه با مشکلات نمی­هراسد.
• ظاهری آراسته دارد.
• خطا و اشتباه دیگران از کلمات محبت­آمیز و دوستانه استفاده می­کند.
• برای رفتارهای خود با دیگران دلیل دارد.
• در ارتباط با دیگران از کلمات محبت­آمیز و دوستانه استفاده می­کند.
• برای انجام کارهای خود و دوستانش را به زحمت نمی­اندازد.
• به همکلاسان و همسالان خود در انجام وظایف یادگیری کمک می­کند.
• در برابر رفتارهای ناپسند خود پوزش خواسته و رفتار خود را اصلاح می­کند.
• نظم و انضباط را در خانه، مدرسه و اجتماع رعایت می­کند.

 
اهداف علمی و آموزشی

1. نسبت به شناخت پدیده­ها کنجکاو است.
2. در فکر کردن، شنیدن، گفتن و بیان مقصود، خواندن و نوشتن و حساب کردن مهارت کافی دارد.
3. با زبان فارسی آشنایی دارد و می­تواند از کتاب و روزنامه استفاده کند.
4. به اهمیت و ارزش اطلاعات و اطلاع­رسانی در زندگی آگاه است.
5. ارزش علم را در انجام درست کارها تا حدی می­داند.
6. مهارت­های اولیه برای زندگی در جامعه را کسب کرده است.
7. با نحوه یادگیری خود تا حدودی آشناست.
8. به مطالعه کتاب علاقمند است.

 
اهداف فرهنگی هنری

1. به زیبایی­های طبیعت توجه دارد و هماهنگی آن را دوست دارد.
2. در زمینه­های هنری از زیبایی در پدیده­های طبیعی الگو می­گیرد.
3. از مشاهده آثار هنری لذت می­برد.
4. ذوق و خلاقیت هنری خود را در انجام فعالیتها نشان می­دهد.
5. سنت­ها، پدیدیه­ها و آثار موزون را دوست دارد.
6. با برخی از آثار معروف هنری آشنا است.
7. به خواندن اشعار و قصه­های مناسب علاقه­مند است.
8. برخی از آداب فرهنگی و اجتماعی اسلامی ایرانی را می­داند و برای آنها ارزش قائل است.

 
اهداف اجتماعی

1. وظایف خود را در مقابل خانواده، دوستان و همسایگان می­داند.
2. اعضای خانواده خود را دوست می­دارد و در انجام کارها به آنها کمک می­کند.
3. به معلمین و اولیای مدرسه احترام می­گذارد.
4. به حق خود قانع است و حقوق دیگران را رعایت می­کند.
5. برای بدست آوردن حق خود از راه­های درست تلاش می­کند.
6. همکلاسی­های خود را دوست دارد و به آنها کمک می­کند.
7. همکاری با دیگران را دوست دارد.
8. در بازی­ها و فعالیت­های گروهی شرکت می­کند.
9. مقررات مدرسه را می­داند و به آنها عمل می­کند.

• به رعایت مقررات اجتماعی علاقه نشان می­دهد.
• به انجام وظایف و مسئولیت­هایی که برعهده او می­گذارند، پای­بند است.
• نظرات اصلاحی دیگران را مورد خود می­پذیرد.
• اشتباهات دیگران را با رعایت احترام به آنها تذکر می­دهد.
• در برابر خدمت دیگران قدرشناس است و از آنها تشکر می­کند.
• آداب سخن گفتن را رعایت می­کند.
• خدمت کردن به میهن و مردم خود را دوست دارد.

اهداف زیستی

1. از حواس خود به خوبی محافظت و استفاده می­کند.
2. در نشستن و راه رفتن و استفاده از قوای بدنی به درستی عمل می­کند.
3. بهداشت فردی و اجتماعی را رعایت می­کند.
4. در حفظ محیط زیست کوشا باشد.
5. با تمرین­ها و بازی­های مناسب، قابلیت­های جسمی خویش را افزایش می­دهد.
6. نکات ایمنی را می­داند و رعایت می­کند.
7. اهمیت مصونیت در برابر امراض را درک می­کند.
8. در حفظ و سلامتی خود و دیگران تلاش می­کند.